اسید کلریدریک 33-30%Hydrochloric acid 30-33%

اسید کلریدریک

در اوایل قرن دهم، پزشک و کیمیاگر ایرانی، ابوبکر رازی (حدود 925–865) آزمایشاتی با سال-آمونیاک (کلرید آمونیوم) و ویتریول (سولفات های هیدراته فلزات مختلف) انجام داد و آنها را با هم تقطیر کرد؛ بنابراین گاز هیدروژن کلرید تولید می شود. با انجام این کار، رازی ممکن است به روشی بدوی برای تولید اسید کلریدریک برخورد کرده باشد، که احتمالاً در دستور العمل زیر از کتاب الاسرار او آشکار شده است.

نمک شیرین، نمک تلخ، نمک طبرزاد، نمک اندرانی، نمک هندی، نمک قیلی و نمک ادرار را به مقدار مساوی بگیرید. پس از اضافه کردن وزن مساوی از سال-آمونیاک متبلور، با رطوبت حل شده و (مخلوط) تقطیر کنید. روی آب قوی تقطیر می شود که فوراً سنگ (صخر) را می شکافد. با این حال، به نظر می‌رسد که رازی در بیشتر آزمایش‌های خود، محصولات گازی را نادیده می‌گرفت و در عوض بر تغییرات رنگی که می‌توانست در باقیمانده‌ها ایجاد شود، تمرکز می‌کرد.

در طول انقلاب صنعتی در اروپا، تقاضا برای مواد قلیایی افزایش یافت. یک فرآیند صنعتی جدید که توسط Nicolas Leblanc از فرانسه ایجاد شد، تولید ارزان در مقیاس بزرگ از کربنات سدیم (خاکستر سودا) را امکان پذیر کرد. در این فرآیند لبلانک، نمک معمولی با استفاده از اسید سولفوریک، سنگ آهک و زغال سنگ به خاکستر سودا تبدیل می‌شود و هیدروژن کلرید را به عنوان محصول جانبی آزاد می‌کند. تا قبل از قانون قلیایی بریتانیا در سال 1863 و قوانین مشابه در کشورهای دیگر، HCl اضافی اغلب به هوا تخلیه می شد. پس از تصویب این قانون، تولیدکنندگان خاکستر سودا موظف به جذب گاز زائد در آب شدند و اسید کلریدریک را در مقیاس صنعتی تولید کردند.

در قرن بیستم، فرآیند Leblanc به طور موثر با فرآیند Solvay بدون محصول جانبی اسید هیدروکلریک جایگزین شد. از آنجایی که اسید کلریدریک قبلاً به طور کامل به عنوان یک ماده شیمیایی مهم در کاربردهای متعدد ته نشین شده بود، علاقه تجاری روش‌های تولید دیگری را آغاز کرد که برخی از آنها هنوز هم امروزه استفاده می‌شوند. پس از سال 2000، اسید کلریدریک بیشتر با جذب کلرید هیدروژن محصول جانبی از تولید ترکیبات آلی صنعتی ساخته می‌شود.

اسید هیدروکلریک HCl که به نام اسید موریاتیک نیز شناخته می‌شود، محلول آبی از کلرید هیدروژن است. این محلول بی رنگ با بوی تند مشخص است. به عنوان یک اسید قوی طبقه بندی می شود. اسید کلریدریک جزئی از اسید معده در سیستم گوارشی اکثر گونه های جانوری از جمله انسان است. اسید هیدروکلریک یک معرف آزمایشگاهی مهم و ماده شیمیایی صنعتی است.

هیدروکلریک اسید یا اسید کلریدریک در محلول های تا 38 درصد HCl تولید می شود. غلظت های بالاتر تا کمی بیش از 40 درصد از نظر شیمیایی امکان پذیر است، اما سرعت تبخیر آنقدر زیاد است که نگهداری و استفاده از آن به اقدامات احتیاطی اضافی مانند فشار دادن و خنک سازی نیاز دارد. بنابراین عیار اسید کلریدریک صنعتی 30 تا 35 درصد است که برای تعادل کارایی حمل و نقل و از بین رفتن محصول از طریق تبخیر بهینه شده است.

کاربرد اسید کلریدریک

• ساخت ترکیبات آلی مانند دی کلرو اتان و وینیل کلرید که برای ساخت پی وی سی (پلی وینیل کلراید) استفاده می شود.
• تنظیم سطح pH طیف گسترده ای از فرآیندهای تولید از جمله تولید آب آشامیدنی، غذاها و داروها
• کاهش pH یا قلیائیت کل آب در استخرهای شنا به سطوح مطلوب برای شناگران.
• تصفیه کننده نمک خوراکی
• از بین بردن زنگ و رسوب از سیم پیچ یا ورق فولادی
• پردازش چرم در صنعت دباغی چرم
• احیا کننده مبدل های یونی
• تولید ترکیبات معدنی مانند اسید فریک و کلروهیدرات آلومینیوم برای تصفیه آب
• کمک به تولید چاه نفت
• فرآوری مواد افزودنی مختلف مانند فروکتوز، اسید سیتریک و پروتئین گیاهی هیدرولیز شده

حضور اسید کلریدریک در موجودات زنده

اسید معده یکی از ترشحات اصلی معده است. این ماده عمدتاً از اسید هیدروکلریک تشکیل شده است و محتوای معده را از  pH1تا 2 اسیدی می کند. یون‌های کلرید Cl^– و هیدروژن H⁺ به‌طور جداگانه در ناحیه فوندوس معده در بالای معده توسط سلول‌های جداری مخاط معده به یک شبکه ترشحی به نام کانالیکولی قبل از ورود به لومن معده ترشح می‌شوند.اسید معده به عنوان یک مانع در برابر میکروارگانیسم ها برای جلوگیری از عفونت عمل می کند و برای هضم غذا مهم است.

pH پایین آن پروتئین ها را دناتوره می کند و در نتیجه آنها را مستعد تخریب توسط آنزیم های گوارشی مانند پپسین می کند. pH پایین همچنین پیش ساز آنزیم پپسینوژن را با جداسازی خود به آنزیم فعال پپسین فعال می کند. پس از خروج از معده، اسید هیدروکلریک در اثنی عشر توسط بی کربنات خنثی می شود.خود معده از طریق ترشح یک لایه مخاطی ضخیم و بافرسازی ناشی از سکرتین با بی کربنات سدیم از اسید قوی محافظت می شود.

زمانی که این مکانیسم ها از کار بیافتند، سوزش سر دل یا زخم معده ممکن است ایجاد شود. داروهای گروه آنتی هیستامینی و مهارکننده پمپ پروتون می توانند تولید اسید در معده را مهار کنند و از آنتی اسیدها برای خنثی کردن اسید موجود بیش از حد استفاده می شود.